BASIN KONSEYİ, İHLAS HABER AJANSI (İHA) HAKKINDAKİ
ŞİKÂYETTE ‘KINAMA’ KARARI ALDI
YÜKSEK KURUL KARARI
DOSYA NO : 2022- 33
KARAR TARİHİ : 14.09.2022
ŞİKAYETÇİ : Mahmut TANAL (CHP İstanbul Milletvekili)
(Halkla İlişkiler Binası 4. Kat 3 Nolu Banko F424 T.B.M.M / Ankara)
ŞİKAYET EDİLENLER : 1) Özge BOZO (İHA Erzurum Bürosu Haber Müdürü)
(Cumhuriyet Caddesi Kızılay İş Merkezi Kat: 4 No: 6- 7 ERZURUM)
2) İrfan ALTIKARDEŞ (İHA Genel Yayın Koordinatörü)
(29 Ekim Cad. İhlas Plaza No:11 A/21 YENİBOSNA / İSTANBUL)
ŞİKÂYET KONUSU :
İHLAS Haber Ajansı’nın (İHA) 10.08.2022 tarihinde Özge Bozo imzanızla yayınladığı
“CHP milletvekili Tanal arabacıdan ‘Ak Partiliyim’ cevabını alınca at arabasından indi”
başlıklı video görüntülü haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiği iddiasıyla
şikâyette bulunmuştur.
Şikâyetçi CHP İstanbul Milletvekili Mahmut Tanal tarafından Basın Konseyi’ne
11.08.2021 tarihinde yapılan başvuruda, kendisinin Twitter hesabından paylaştığı 1
dakika 6 saniyelik videonun, hakkında olumsuz algı oluşturmak amacıyla kesilerek 26
saniye olarak kurgulanıp haberleştirildiğini savunmuştur. Şikâyet edilen haberde
somut gerçeğin çarpıtılarak mizansen hazırlandığını savunan şikâyetçi başvuruda
özetle şu ifadelere yer vermiştir.
“2 Ağustos 2022 tarihinde CHP Grubu olarak, Erzurum ilimizdeydik. Toplantının
ardından esnaf ve vatandaş ziyareti gerçekleştirdik. At arabasıyla kâğıt ve hurda
toplayarak geçimini sağlayan bir yurttaşla karşılaştım, müsaade istediğim yurttaşın at
arabasına bindim.
Türkiye’deki hayat pahalılığı, ekonomik kriz üzerine bir sohbetimiz oldu. “Ak
Partiliyim” diyen kâğıt toplayıcısının yanına oturarak, vatandaşların daha iyi şartlarda
yaşamayı talep etmesinin, devletin de bu talebi yerine getirmesinin gayet doğal
olduğunu vurguladım. Sonrasında at arabası sahibine kolaylıklar dileyerek, tokalaşıp
ayrıldım. Aramızdaki diyaloğa ilişkin 1 dakika 6 saniyelik video kaydı ile 3 adet
fotoğrafı, resmi Twitter hesabım üzerinden paylaştım.
Kısa adıyla İHA olarak bilinen İhlas Haber Ajansı, muhabiri Özge Bozo imzasıyla tam
9 gün sonra, 10 Ağustos 2022 tarihinde, at arabası sahibiyle aramda geçen
konuşmayı, videoyu kesip bağlamından kopararak ‘CHP Milletvekili Tanal,
arabacıdan ‘AK Partiliyim’ cevabını alınca at arabasından indi” başlığıyla haberleştirip
abonelerine servis etmiştir.
İHA, at arabası sahibinden ‘Ak Partiliyim’ cevabını duyar duymaz arabadan indiğim
mizansenin gerçekmiş gibi anlaşılması için yoğun çaba sarf etmiştir. Hem yazılı
haber metni, hem de 1 dakikalık 6 saniyelik görüntülü sohbetin 25 saniyeye
düşürülmesi, bu amaca yönelik tasarlanmıştır. Nitekim İHA abonesi medya organları,
‘Ak Partiliyim cevabını duyunca at arabasından apar topar indiğim’, ‘hiçbir şey
söylemeden gittiğim’, ‘arkama bakmadan kaçtığım’, ‘konuşmayı yarıda kestiğim’
şeklindeki yorumlarla haberi okuyucuları ve izleyicileriyle paylaşmışlardır.”
Şikâyetçi, kendisini küçük düşürmek maksadıyla kurgulanan bu haberle siyasi ve
insani duruşu konusunda kamuoyunun yanıltıldığını, hedef gösterildiğini, itibar
suikastına maruz kaldığını ileri sürerek, şikâyet edilenler hakkında Basın Meslek
İlkeleri’nin 3, 4, 6, 12 ve 13’üncü maddelerini ihlalden karar alınması talep edilmiştir.
UZLAŞMA ÖNERİSİ :
Şikâyet başvurusu, şikâyet edilen İHA Erzurum Bürosu Haber Müdürü Özge Bozo ve
İHA Genel Yayın Koordinatörü İrfan Altıkardeş’e 13.08.2022 tarihinde PTT aracılığı
ile gönderilmiş ve posta ‘alındı’ belgesi gelmiştir.
Şikâyet edilenler, başvurudaki iddialara süresinde yanıt vermemiş ve taraflar
arasında uzlaşma sağlanamamıştır.
GENEL SEKRETER GÖRÜŞÜ
Şikâyet edilen haberi, İhlas Haber Ajansı 10.08.2022 tarihinde’ “CHP milletvekili
Tanal arabacıdan ‘Ak Partiliyim’ cevabını alınca at arabasından indi” başlığı ile 26
saniyelik video ve 2 fotoğrafla birlikte servis etmiştir.
Özge Bozo imzalı haberde “CHP İstanbul Milletvekili Mahmut Tanal, Erzurum ziyareti
sırasında at arabasına bindi. Sohbette arabacı ‘AK Partiliyim. AK Parti gibisi yok,
Allah başımızdan eksik etmesin’ deyince, Tanal arabadan indi” spotu kullanılmıştır.
Haber metni ise şöyledir:
“Erzurum’da 2 Ağustos’ta düzenlenen CHP Grup Toplantısı için Erzurum’a gelen
İstanbul Milletvekili Mahmut Tanal ve beraberindekiler, esnafı ziyaret etti. Ziyarette at
arabasına binen Tanal’ın arabacıya yönelttiği, ‘Kılıçdaroğlu’nun selam ve saygıları
var, bir isteğiniz var mı? Hayat pahalı mı ucuz mu?’ sorusu havada kaldı. AK Partili
olduğunu söyleyerek konuşmaya başlayan arabacıya Tanal, ‘AK Parti sana ne
veriyor, ben anlamadım ki’ dedi. Arabacı ‘AK Parti gibisi yok, Allah başımızdan eksik
etmesin’ cevabını verince Tanal da at arabasından indi.
Cep telefonu kamerasına yansıyan görüntüler, sosyal medyada gündem oldu.”
Şikâyet edilen yayın kuruluşu bir haber ajansıdır. Haber ajansları, muhabirlerinin
izlediği olayları ve ulaştığı bilgileri, gerçeği bozup çarpıtmadan olduğu gibi
haberleştirip abonelerine ulaştırır. Bunu yaparken de rakiplerinden geri kalmamak için
zamanla yarışır. Nitekim şikâyetçinin mensubu olduğu partinin Erzurum’da yaptığı
toplantı ve milletvekillerinin temasları aynı gün bu ajans tarafından da
haberleştirilmiştir. Şikâyet edilen haber ise şikâyetçinin sosyal medya hesabında
yayınladığı video ve fotoğraflar kullanılarak, olayın gerçekleşmesinden tam 9 gün
geçtikten sonra yayınlanmıştır.
Şikayetçi, 2 Ağustos 2022 tarihinde at arabasıyla hurda toplayan kişiyle yaptığı
sohbeti Twitter hesabından 1 dakika 6 saniyelik video ve 3 fotoğrafla, “AKP iktidarı
döneminde sat arabayı, al at arabasını mutlu ol! Yakıt derdi yok, bandrol derdi yok,
vergi derdi yok, bakım, muayene, sigorta derdi yok” ifadesiyle paylaşmıştır. Videoda
şikâyetçinin at arabasına bindiği, kendisini tanıtıp sohbet ettiği at arabası sahibinin
“Ben Ak Partiliyim” deyince yanına oturup ekonomik durumla ilgili konuştuğu, sohbet
sonunda da el sıkışıp indiği görülmektedir. Paylaşılan 3 fotoğrafta da şikâyetçi ile at
arabası sahibi yan yana otururken görülmektedir.
Şikâyetçinin Twitter hesabındaki video görüntüler kesilerek oluşturulan haberde,
onun sadece ayakta durduğu bölüm ve sohbetin bir kısmına yer verilmiştir.
Şikâyetçinin at arabası sahibinin yanına oturup sohbet ettiği, onun ekonomik
durumunu konuştuğu ve ardından hayırlı işler dileyip el sıkışarak ayrıldığı videodaki
görüntüler ile fotoğraflar haberde gizlenmiştir. Şikâyet edilenin bu eylemi, haber
özetleme ve görüntü montajlama gerekçesiyle yapmadığı ortadadır. Tamamı 2 cümle
metin, 1 dakika 6 saniyelik görüntü ve 3 fotoğraftan ibaret bir sosyal medya paylaşımı
abonelere aynen aktarılması gerekirken, özetleme görüntüsü altında şikâyetçiyi zor
durumda bırakmak amacıyla 26 saniye olarak verilmiş ve sonuçta gerçek olduğundan
farklı gösterilerek kamuoyu yanıltılmıştır.
Şikâyetçi hakkında olumsuz algı oluşturmak kastıyla kurgulanan haberde, halkın
haber alma ve gerçeği öğrenme hakkı gözetilmemiş; kamuoyunun önünde tanınan bir
siyasetçi olan şikâyetçinin gerçek çarpıtılarak itibarına zarar verilmesi ve
aşağılanması hedeflenmiştir.
Açıklanan bu nedenlerle şikâyet edilen “CHP milletvekili Tanal arabacıdan ‘Ak
Partiliyim’ cevabını alınca at arabasından indi” başlıklı haberde Basın Meslek
İlkeleri’nin “Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka aykırı özel amaç ve çıkarlara
alet edilemez. Gazeteci halkın haber alma ve gerçekleri öğrenme hakkını gözetir”
şeklindeki 3’üncü,
“Kişileri ve kuruluşları eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya
iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü maddelerinin ihlal
edildiği kanaatindeyiz. Şikâyet edilenler hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 3 ve
4’üncü maddelerini ihlalden ‘UYARI’ kararı alınmasını öneririz.
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ :
Basın Konseyi Yüksek Kurulu şikâyet başvurusunu 14.09.2022 tarihinde yaptığı
toplantıda görüşmüştür.
Genel Sekreter tarafından hazırlanan raporun sunumunun ardından Yüksek Kurul
dosyanın müzakeresine geçmiştir. Söz alan üyeler, şikâyete konu haberde etik ihlali
olduğu görüşünde ittifak etmiştir. Üyelerden bazıları genel sekreterlik raporunda ihlal
edilen maddeleri ve‘ uyarı’ kararı önerisini isabetli bulduklarını söylerken, çoğunluk
ise rapordaki hem ihlal edildiği belirtilen maddelerin hem de ‘uyarı’ önerisinin yapılan
ihlal karşısında yetersiz kaldığını dile getirmiştir.
Raporu yetersiz bulan üyeler, şikâyetçinin sosyal medya hesabında yayınladığı
videodaki açık gerçeğin manipülasyon ve dezenformasyon amacıyla şikayet edilen
haberde gizlendiğini; görüntülerin kasıtlı kesilip montajlanarak yalan haber
yapıldığını vurgulamıştır. Bu üyeler, şikâyet edilen haberde Basın Meslek İlkeleri’nin
3 ve 4’üncü maddelerinin yanı sıra 6, 12 ve 13’üncü maddelerinin ihlalinin de söz
konusu olduğunu söylemiştir. Milletvekili olan şikâyetçinin, bindiği at arabasının
sahibinin başka bir partiden olduğunu öğrenince sohbeti kesip hemen arabadan
indiği iftirasının bir siyasetçi için aşağılayıcı ve incitici olduğunu belirten üyeler,
haberde farklı siyasi görüşteki kişilerin bir arada olamayacağı izlenimi verilerek de
ayrımcılık ve nefret söylemi yapıldığını savunmuştur.
Yüksek Kurul’da, şikâyet edilenler hakkında ihlaldeki sorumlulukları dikkate alınarak
farklı karar alınması konusu da tartışılmıştır. Bu tür haberlerin genelde haber
merkezlerinde oluşturulduğu, kimi zaman da muhabire talimat verilerek
yazdırıldığının dikkate alınmasını isteyen üyeler, şikâyet edilenlerden muhabir için
‘uyarı’, ajans sorumlusu için ‘kınama’ kararı alınmasını önermiştir. Karşı görüşteki
üyeler ise şikâyet edilen haberin nasıl oluşturulduğuna ilişkin somut bilgi olmadığını;
muhabirin kendisine ulaştırılan şikâyet başvurusuna yanıt vermeyip itirazda
bulunmaması nedeniyle de imzasını taşıyan haberden sorumlu olduğunu söylemiştir.
Müzakerenin tamamlanmasının ardından yapılan oylamada Yüksek Kurul, şikâyet
edilen haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiğini OY BİRLİĞİ ile saptamıştır.
Yüksek Kurul’da ihlal edilen maddeler ve şikâyet edilenler hakkında alınacak kararla
ilgili üyeler farklı oy kullanmış; oylama sonunda şikâyet edilen haberde Basın Meslek
İlkeleri’nin “Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka aykırı özel amaç ve çıkarlara
alet edilemez. Gazeteci halkın haber alma ve gerçekleri öğrenme hakkını gözetir”
şeklindeki 3’üncü;
“Kişileri ve kuruluşları, eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya
iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü;
“Soruşturulması gazetecilik olanakları içinde bulunan haber, soruşturulmaksızın veya
doğruluğuna emin olunmaksızın yayınlanamaz” şeklindeki 6’ncı;
“Gazeteci görevini, taşıdığı sıfatın saygınlığına gölge düşürebilecek yöntem ve
tutumlarla yapmaktan sakınır” başlıklı 12’nci;
“Gazeteci, şiddet, nefret ve zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insani değerleri incitici
yayın yapamaz” şeklindeki 13’üncü maddelerinin ihlal edildiği OY ÇOKLUĞU ile
saptanmış ve şikâyet edilenler hakkında yine OY ÇOKLUĞU ile ‘KINAMA’ kararı
alınmıştır.
SONUÇ: Şikâyet edilen İHA Erzurum Bürosu Haber Müdürü Özge Bozo ve İHA
Genel Yayın Koordinatörü İrfan Altıkardeş haklarında Basın Meslek İlkeleri’nin 3, 4, 6,
12 ve 13’üncü maddelerini ihlalden OY ÇOKLUĞU ile ‘KINAMA’ kararı verilmiştir.
