BASIN KONSEYİ, EGEDESONSES HAKKINDAKİ ŞİKÂYETTE ‘KINAMA’ KARARI ALDI
YÜKSEK KURUL KARARI
DOSYA NO : 2021- 39
KARAR TARİHİ : 27.10.2021
ŞİKAYET EDEN : Tülin KESİKTAŞ
ŞİKAYET EDİLEN : Murat KARAKAŞ (Egedesonses Genel Yayın Yönetmeni)
ŞİKAYET KONUSU :
İzmir Bergama merkezli internet üzerinden yayın yapan Egede Son Ses kanalında 31.07.2021 tarihinde yayınlanan programda, bu kuruluşun Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Murat Karakaş’ın, konuğu ile sığınmacılar sorununu konuşulurken Afganlı mülteciler ve Ukraynalı kadınlar hakkındaki ifadelerinin Basın Meslek İlkeleri’ni ihlal ettiği iddiasıyla şikâyette bulunulmuştur.
Şikâyetçi Tülin Kesiktaş, Basın Konseyi’ne 12.09.2021 tarihinde yaptığı başvuruda, videosunu da gönderdiği yayında Murat Karakaş’ın, Afganlı kadın mülteciler ve Ukraynalı kadınlar hakkında ırkçı, cinsiyetçi ve aşağılayıcı ifadeler kullandığını ileri sürmüştür.
Daha önce İzmir Kadın Kuruluşları Birliği ile Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği İzmir Şubesi başkanlıkları görevinde bulunduğunu, halen Eşitlik İçin Kadın Platformu Gönüllüsü olduğunu belirten şikâyetçi, başvurusunda özetle şu ifadelere yer vermiştir:
“Gazetecilik ve yayıncılık ahlakına aykırı davranan bu şahsın, sonra yayınladığı özür mesajı kabahatinden büyüktür.
Toplumda bu tür söylemlerin kadınları değersizleştirip kadın cinayetlerine kadar giden süreçte toplumda algı oluşturmaktadır. İnsani temel yaşam hak ihlali, ayrımcı ve aşağılayıcı söylemi toplumda kadınlar arasında büyük tepki oluşmuştur.
Bu fütursuz yayın için hem Egedesonses hem de Murat Karakaş hakkında mesleki ve insani etik kurallarına uymadığı için tüm hemcinslerim adına ceza almasını talep ediyor ve gereğinin yapılmasını bilgilerinize sunuyorum.”
UZLAŞMA ÖNERİSİ:
Şikâyet başvurusu Egedesonses Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Murat Karakaş’a PTT aracılığı ile gönderilmiş, posta ‘alındı’ belgesi gelmiştir.
Şikâyet edilen hem başvurudaki iddiaları yanıtlamış, hem şikâyetçi ile uzlaşma talebinde bulunmuştur. Şikâyetçi uzlaşma teklifini kabul etmemiştir.
ŞİKAYETÇİNİN YANITI :
Şikâyet edilen Murat Karakaş verdiği yanıtta, şikâyete konu sözlerinin mülteci sorunuyla ilgili ciddi görüşleri olmadığını, espri olarak ve sonucun böyle olacağı tahmin edilmeden sarf edildiğini savunarak özetle şu ifadelere yer vermiştir:
“Kaldı ki esprideki sözler teknik olarak incelenirse estetik ön plana çıkarılmış, cinsel bir amaç gözetilmemiştir. Sınırımızı çeşitli yollarla geçip tüm ülkenin tepkisini çeken Afgan erkek savaşçı mülteciler ile söz konusu ülkenin kadınları kıyaslandığında hangisinin göze daha estetik göründüğü tartışmasız bellidir. Bu ırkçılık değildir.
Güvenlik açısından düşünecek olursak savaşçı erkeklerin bize ve ülkemize vermesi muhtemel zarar ile Ukraynalı kadınların verebileceği zarar orantısızdır. Ayrıca ‘Misafir edebiliriz’ cümlesi de onlara tacizde bulunuruz anlamına hiçbir zaman gelmez.
Yayında bunları gülerek söylememin nedeni ise dediğim gibi espri yapmaya çalıştığım içindir. Ciddi olarak söylense durum o zaman iddia edildiği gibi vahim olurdu. Yaptığımız, yayıncılık refleksiyle tamamen espri amacıyla söylenen sözlerdir.
Ben 26 yıllık radyocuyum. Son 5 yıldır da dijital medyada halka seslenmekteyim. Yayıncılık hayatım boyunca daima topluma yararlı programlar yapmaya çalıştım. Kadın hakları ve çocuk istismarlarının önlenmesine yönelik ilgililerle sayısız yayınlarım vardır. Hiçbir zaman kadınları aşağılamaya yönelik bir tavrım olmamıştır. 26 Yıllık radyocu olarak talihsiz bir beyanda bulunmanın üzüntüsü içindeyim.
Buna rağmen sözlerimiz yanlış anlaşıldı ve kadınları kırdıysak, yayınlarımızda özür dilediğimiz gibi yine burada da tekrar özür dileriz.”
Espri yaparken söz konusu ülkenin (Ukrayna) kadınlarının bir kısmının akla gelmesinde sosyolojik altyapı olduğunu ve bu sözleri için izleyicisi ile helalleştiğini, 30.08.2021 tarihli yayında bir kez daha konuyu gündeme getirip samimi duygularla özür dilediğini hatırlatan Murat Karakaş, “Takdir edersiniz ki ülkede yetenekli yayıncılar kolay yetişmiyor. Bazı art niyetli çevrelerin bu durumdan yararlanarak benden mesleği bırakmamı isteyecek kadar ileri gitmesi, beni bu süreçte üzmüştür. Benim özrümün halkta da karşılık bulması beni mutlu etti. O olaydan sonra da siyasi arenadaki konuklarımla yaptığım yayınlar devam etti ve edecektir” demiştir.
Murat Karakaş, dosyanın görüşüleceği Yüksek Kurul toplantısına katılarak savunma yapmak istediğini belirttiği yanıtında, İzmir Gazeteciler Cemiyeti ile ilişkileri nedeniyle hakkında tarafsız olmayacaklarını düşündüğü Yüksek Kurul üyeleri Misket Dikmen ve Dilek Gappi’nin oylamaya katılmamasını talep etmiştir.
GENEL SEKRETERLİK GÖRÜŞÜ :
Şikâyet konusu yayın Bergama merkezli internet üzerinden yayın yapan Egedesonses kanalında 31.07.2021 tarihinde yapılmıştır. Kanalın hem Sahibi, hem e Genel Yayın Yönetmeni olan Murat Karakaş, yerel yayınlanan Bakırçay Gazetesi sahibi Rıdvan Karapehlivan ile gündemi değerlendirirken, o günlerde artan Afgan göçünü ele almıştır.
Programın sunucusu (Murat Karakaş) ve program konuğu (Rıdvan Karapehlivan) Türkiye’ye sığınmacı dolduğunu belirterek bunu eleştirmiştir. Şikâyete konu olan, sunucu ve konuğu arasında geçen konuşmanın deşifresi şöyledir:
Konuk: Ben de kendi yazımı okuyamam.
Sunucu: Mülteciler öyledir… Aslında Ukrayna’dan bayan mülteciler gelse… O zaman hepimiz evimizde misafir ederiz bak.
Konuk: Daha iyi olur.
Sunucu: Hepsi de Afganistan’dan geliyor.
Konuk: Afganistan’dan… Irak’tan.
Sunucu: Gidiyor Afganistan’dan hepsi sakallı sakallı leş gibi… Ukrayna’dan… eeee böyle…. ne derler.. Neyse bu tanımı burada kullanmayayım… Bayan mülteciler gelse… Güzel olmaz mı?
Konuk: Daha güzel olur tabi canım. Belki Türkiye’nin ekonomisine katkıda bulunurlar.
Sunucu: Sen misafir edemezsin… belki seni öldürürler… Ben senin yerine iki üç tane misafir ederim….. Değerli izleyiciler, bugünlük bu kadar. Bir dahaki programda birlikte oluncaya dek…..
Şikâyet konusu yayın, üzerinden 6 gün geçtikten sonra sosyal medyada gündeme gelmiş, şikâyet edilen Murat Karakaş’a tepkiler bir anda çığ gibi artmış ve art arda kınama mesajları yayınlanmıştır. Şikâyet edilen kendisini arayan yayın kuruluşlarına yaptığı açıklamalarda canlı yayındaki bu sözlerinin yanlış olduğunu kabul ederek özür dilemiştir. Ayrıca programın üzerinden bir ay geçtikten sonra 30.08.2021 tarihinde izleyicilerle dertleşme dediği 55 dakika süren yayında konuyu ele almıştır. Yayında espri olsun diye söylediği sözleri internetten aldığını; cinsiyetçi, ırkçı ve aşağılama amacıyla söylemediğini; ancak bunun hata olduğunu ve defalarca özür dilediğini belirterek, “Daha ne yapmam bekleniyor? Kendimi mi yakayım?” demiştir. Kendisine tepki gösteren bazı kişi ve kuruluşları isim vererek eleştirip tutarlı olmaya çağırmış, bir daha hiçbir yerde açmamak üzere konuyu bu programda kapattığını söylemiştir.
Şikâyet edilenin amacının ne olduğuna yönelik açıklamaları, espri yaptığını söylemesi, bunun sosyolojik alt yapısının incelenmesini talep etmesi bir yana, ekranda söylenenleri normal düzeydeki izleyicinin nasıl algıladığı önemlidir. Sözlerin ırkçı, cinsiyetçi ve aşağılayıcı sözler olarak algılandığı, bir çok kesimden gösterilen tepkilerle ortadadır.
Gönderdiği yanıtta vurguladığı gibi deneyimli yayıncı olan şikâyet edilen, canlı yayında söylenenlerin dönüşünün olmadığını bilecek; bu sözlerinin nasıl algılanacağını öngörecek donanıma sahiptir. Üstelik espri yaptığını söylemesi ‘canlı yayın kazası’ olmadığının kanıtıdır. Yanlış olduğunu kendisinin de kabul ettiği bu sözlerle Basın Meslek İlkeleri’ni ihlal etmiştir; özür dilemesi lehinde unsur olarak değerlendirilse bile yapılan etik ihlalini ortadan kaldırmaz. .
Açıklanan bu nedenlerle şikâyet edilen yayında Basın Meslek İlkeleri’nin “Yayınlarda hiç kimse; ırkı, cinsiyeti, yaşı, sağlığı, bedensel ve zihinsel engeli, sosyal düzeyi ve dini inançları nedeniyle kınanamaz, aşağılanamaz” şeklindeki 1’inci;
“Kişileri ve kuruluşları eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü;
“Gazeteci şiddet, nefret, zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insani değerleri incitici yayın yapamaz” şeklindeki 13’üncü maddelerinin ihlal edildiği kanaatindeyiz. Şikâyet edilen hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 3 maddesini ihlalden ‘UYARI’ kararı alınmasını öneririz.
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ :
Basın Konseyi Yüksek Kurulu,27 Eylül 2021 tarihinde koronavirüs önlemleri nedeniyle video konferansla yaptığı toplantıda şikâyet başvurusunu görüşmüştür.
Yayının videosunu izleyip, Genel Sekreterlik raporunun okunmasının ardından Yüksek Kurul, toplantıya katılma talebinde bulunan şikâyet edilen Egedesonses’in Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Murat Karakaş’ı toplantıya davet edip dinlemiştir.
Şikâyet başvurusundaki iddialarla ilgili yazılı yanıtındaki görüşlerini tekrarlayan Murat Karakaş’a, Yüksek Kurul üyeleri sorular yöneltmiştir. Karakaş bu sorularaverdiği yanıtlardaözetle; Şikâyet edilen yayındaki sözlerini espri amacıyla söylediğini; amacının ırkçılık, cinsiyet ayrımcılığı ve aşağılama olmadığını, buna rağmen söylenmemesi gereken sözler olduğunu kabul ettiğini; canlı yayında gerçekleşen bu durumla ilgili özür dilemekten başka yapacak başka bir şey olmadığını ve onu da yerine getirdiğini belirtmiştir.
Bir üyenin “Neden özür dilediniz?” sorusuna, yayında yaptığı gaf nedeniyle toplumun bir bölümünü üzdüğü için özür dilediği yanıtını veren Murat Karakaş, buna rağmen Türkiye genelince linç kampanyasına maruz kaldığını savunmuştur. Karakaş, 20 yılı aşkın süredir yayıncılık yaptığını, bu olayla ilgili dinleyici ve izleyicilerinin kendisini affettiğini söylemiştir. Kendisi için, tepkilerden çok asıl bunu önemsediğini belirten Murat Karakaş, “Bu olaydan ders aldım. Ben dinleyicilerim ve izleyicilerimle helalleştim. Bakırçay Bölgesinde yayınlarımın karşılığı var, dinleniyor ve izleniyorum. Görevimi sürdürmeye devam ediyorum ve edeceğim” demiştir.
Şikâyet edilenin hakkındaki iddialara karşı açıklamalarını tamamlayıp toplantıdan ayrılmasının ardından Yüksek Kurul, dosyanın müzakeresine geçmiştir. Şikâyet edilenin ‘tarafsız olamayacaklarını’ öne sürdüğü Yüksek Kurul üyeleri Misket Dikmen ve Dilek Gappi, kural gereği görüşmeden çekilmiştir.
Yüksek Kurul’da söz alan üyeler, şikâyet edilenin yayındaki sözlerinin sorumlu yayıncılıkla asla bağdaşmadığı; ayrımcılık ve aşağılamanın yanında cinsel çağrışım içeren bayağı ifadeler olduğu; mülteci sorunun ele alındığı yayında şikâyet edilenin güya espri olsun diye sokak jargonu ile konuştuğu görüşünde birleşmiştir. Şikâyet edilenin bu sözlerinden dolayı özür dilemesinin, etik ihlali yaptığı gerçeğini ortadan kaldırmasa bile özür dilemesinin kıymetli olduğunu savunan bazı üyeler, bunun verilecek kararda dikkate alınması gerektiğini söylemiştir. Üyelerin büyük çoğunluğu ise şikâyet edilenin deneyimli yayıncı olduğunu söylediğini hatırlatarak, bu nedenle sözlerinin gaf değil, bilinçli söylenen ifadeler olduğu görüşünü savunmuştur.
Yayıncılıkta üslup kadar beden dilinin de önemli olduğunu vurgulayan üyeler, şikâyet edilenin hem üslubu, hem beden diline bakıldığında cinsiyetçi, ayrımcı ve aşağılayıcı ifadeleri bilinçli kullandığının açıkça anlaşıldığını dile getirmiştir. Yayının, sanki meyhane ya da kahvede erkek erkeğe belden aşağı muhabbet gibi yapıldığını savunan üyeler de şikâyet edilenin adını verdiği ülkeden kadın mülteci gelmesi halinde ‘ben iki üçünü misafir ederim… Sen edemezsin’ demesinin de bilinçli söylenen cinsel çağrışım amaçlı ifadeler olduğunu ve ağır etik ihlali olarak değerlendirilmesi gerektiğini söylemiştir.
Müzakerenin tamamlanmasının ardından oylamaya geçen Yüksek Kurul, şikâyet konusu yayında Basın Meslek İlkeleri’nin “Yayınlarda hiç kimse ırkı, cinsiyeti, yaşı, sağlığı, bedensel ve zihinsel engeli, sosyal düzeyi ve dini inançları nedeniyle kınanamaz, aşağılamaz” şeklindeki 1’inci;
“Gazeteci şiddet, nefret, zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insani değerleri incitici yayın yapamaz” şeklindeki 13’üncü maddelerinin ihlal edildiğini OY BİRLİĞİ ile saptamıştır. Şikâyet edilen hakkında alınacak kararla ilgili oylar birbirine çok yakın çıkmıştır; özür dilemeyi hafifletici neden olarak değerlendirip UYARI oyu kullanan üyelerden 1 fazla üye KINAMA kararı alınması yönünde oy kullanmıştır.
SONUÇ: Yüksek Kurul, şikâyet edilen Egedesonses Genel Yayın Yönetmeni Murat Karakaş hakkında, Basın Meslek İlkeleri’nin 2 maddesini ihlalden OY ÇOKLUĞU ile ‘KINAMA’ kararı alınmasına karar verilmiştir.
İlk yorum yapan olun