BASIN KONSEYİ, AKİT GAZETESİ HAKKINDAKİ ŞİKÂYETTE ‘UYARI’ KARARI VERDİ
YÜKSEK KURUL KARARI
DOSYA NO : 2022- 18
KARAR NO : 11.05.2022
ŞİKÂYET EDENLER : 1) Burcu GÜNEREN (burcuguneren@hotmail.com)
2) Paw Guards- Pati Koruyucuları (info@pawguard.org)
ŞİKAYET EDİLEN : A. İhsan KARAHASANOĞLU (yeniakit.com.tr Yazı İşleri Md)
Halkalı, Merkez Mah. Dereboyu Cad. No: 65/3 K.ÇEKMECE / İSTANBUL
ŞİKÂYET KONUSU :
YENİAKİT.COM.TR internet sitesinde 13.03 2022 ve 17.03.2022 tarihleri arasında yayınlanan sokak köpekleriyle ilgili tartışmayla ilgili 5 haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiği iddiasıyla Burcu Güneren ve Paw Guards – Pati Koruyucuları platformu tarafından şikâyette bulunulmuştur.
Şikâyetçilerden Burcu Güneren,16.03.2022 tarihinde yaptığı başvuruda yeniakit.com.tr’de yayınlanan “Köpekperestlerden yoğun bakımdaki minik Mahra’ya alçak saldırı”, “Yıldız Tilbe sözde hayvan severleri ayağa kaldırdı”, “Vebali, Erdoğan’ın talimatına uymayanlarda. Haykonfed muhtarı engelleyip şikayet etmişti. Köpekperestler çocuğun hayatını kararttı”, “Sokakları terörize etmeyi amaçlayan itçiler sonunda başardı. Bir çok ülkeden Türkiye’ye seyahat uyarısı” başlıklı haberde hayvan severlere yönelik ayrımcılık yapıldığını savunmuştur. Bir hayvan sever olduğunu belirten Güneren başvuruda şu ifadelere yer vermiştir:
“Yayınlarıyla birçok kez hayvan kıyımına yol gösteren, bu ülkenin vicdanlı hayvan sever vatandaşlarını ‘köpekperest’ ve ‘itçiler” tarzı söylemlerle hedef gösteren, toplumun bir bölümü hakkında halkı kin ve düşmanlığa teşvik eden Yeni Akit Gazetesi hakkında gereğinin yapılmasını arz ediyorum.”
Diğer şikâyetçi Paw Guards- Pati Koruyucuları adlı platform da 17.03.2022 tarihli başvurusunda “Sözde hayvanseverler dolandırıcılıktan sabıkalı çıktı. MASAK göreve” başlıklı haberde, hedef gösterildiklerini ve marka değerinin yıpratılmasının amaçlandığı ileri sürülerek “Bu haber tamamen karalama amaçlı bir haberdir ve kaldırılması konusunda desteklerinizi rica ediyoruz” denilmiştir.
UZLAŞMA ÖNERİSİ :
Şikâyet başvurusu, şikâyet edilen yazar yeniakit.com.tr Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ali İhsan Karahasanoğlu’na 17.03.2022 tarihinde PTT aracılığı ile gönderilmiş ve posta ‘alındı’ belgesi gelmiştir.
Şikâyet edilen, başvurudaki iddialara süresinde yanıt vermemiş ve taraflar arasında uzlaşma sağlanamamıştır.
GENEL SEKRETER GÖRÜŞÜ :
Şikâyetle ilgili 5 ayrı haber söz konusudur ve incelemeye alınmıştır. Bunlardan ilki 13.03.2022 tarihinde “Köpekperestlerden yoğun bakımdaki minik Mahra’ya alçak saldırı” başlığı ile yayınlanmıştır. Antalya Serik’te köpekten kaçarken araç altında kalan 9 yaşındaki Mahre Melin Pınar ‘ın sağlık durumunun anlatıldığı haberin spotunda, “Yoğun bakımda yaşam mücadelesi veren minik Mahra, kendisini ‘Hayvansever’ olarak adlandıran ancak kamuoyunda ‘Köpekperest’ olarak tanımlanan güruhun hakaretlerine ve alçak saldırılarına uğradı” denilmiştir. Haberde sosyal medyadaki “Umarım kesilen bacağı köpeğe vermişlerdir de afiyetle yemiştir, bacak da ziyan olmamıştır”, “Hepiniz çocuğunuzu hayvan sevgisi ve bilinci olmadan sokağa salın da köpekler hepsini parçalasınlar”, “Çocuklarınızdan nefret ediyor, sokak köpeklerini hepinizden daha çok önemsiyorum” paylaşımlarına tepki gösterilmiştir.
Yine 13.03.2022 tarihinde yayınlanan “Yıldız Tilbe sözde hayvan severleri ayağa kaldırdı” başlıklı haberde, şarkıcının sosyal medya hesabından yaptığı “Saldıran köpek gruplarına, bulundukları bölgenin halkı zehirli et versin hepsi gebersin. İnsan parçalamak nedir?” paylaşımı ve buna gösterilen tepki konu edilmiştir. Bu paylaşımın, ‘soruna çözüm arayan çevreleri zan altında bıraktığı’ savunulmuştur. Habere yapılan yorumlardan birinde Yıldız Tilbe için “Allah’ın verdiği canı bu sarhoş istiyor” ifadeleri yer almıştır.
15.03.2022 tarihinde yayınlanan “Vebali, Erdoğan’ın talimatına uymayanlarda. Haykonfed muhtarı engelleyip şikâyet etmişti. Köpekperestler çocuğun hayatını kararttı” başlıklı haberde, Sivas’ta köpekten kaçan yola fırlayan çocuğa aracın çarptığı konu edilmiştir. Muhtarın başıboş köpekleri toplatmasına, Haykonfed’in (Hayvanların Yaşam Hakları Konfederasyonu) girişimiyle valilik tarafından engel olunduğu anlatılmış, ‘Köpekperest grupların rant için sokakta tuttuğu köpeklerin saldırısının teröre dönüştüğü’ görüşü savunulmuştur.
17.03.2022 tarihinde yayınlanan “Sözde hayvanseverler dolandırıcılıktan sabıkalı çıktı. MASAK göreve” başlıklı haberde, kendilerini ‘kâr amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşu’ olarak tanıtan Paw Guards – Pati Koruyucuları’nın aslında ticari şirket olduğu, yöneticilerinden birinin dolandırıcılık ve yaralama suçlarından sabıkalı olduğuna yer verilmiştir.
26.12.2021 tarihinde yayınlanan “Sokakları terörize etmeyi amaçlayan itçiler sonunda başardı. Birçok ülkeden Türkiye’ye seyahat uyarısı” başlıklı haber ise Türkiye’de sokak köpeklerinin tehlike oluşturduğuna ilişkin bazı ülkelerin vatandaşlarına seyahat uyarısında bulunmasıyla ilgilidir. Bu haber, şikâyet başvurusu yayından sonraki iki ay içinde yapılmadığı için süre ayışımı nedeniyle değerlendirme dışında tutulmuştur.
Şikâyet edilen haberlerden 17.03.2022 tarihli “Sözde hayvanseverler dolandırıcılıktan sabıkalı çıktı. MASAK göreve” başlıklı haberde, sosyal medyada Paw Guards- Pati Koruyucuları oluşumunun ticari amaçla faaliyet gösterdiği, yöneticilerinin kimler olduğu belgeleriyle ortaya konulmuş ve bu oluşum hakkında rakip kuruluşların sosyal medya paylaşımlarındaki iddialarına yer verilmiştir. Başvurucu bu iddiaları yalanlamamış; buna karşın karalama, hedef gösterme ve ticari itibarına zarar verme amacıyla yayınlandığını ileri sürdüğü haberin yayından kaldırılması talebinde bulunmuştur. Bu taleple ilgili karar almak, Basın Konseyi’nin yetkisinde olmadığı gibi görevi de değildir.
Bu durumda başvuruculardan Burcu Güneren’in şikâyetine konu olan ve süre aşımı olmayan 3 haberde Basın Meslek İlkeleri’ne uygunluk denetimi yapılması yerinde olacaktır. “Köpekperestlerden yoğun bakımdaki minik Mahra’ya alçak saldırı”, “Yıldız Tilbe sözde hayvan severleri ayağa kaldırdı” ve “Vebali, Erdoğan’ın talimatına uymayanlarda. Haykonfed muhtarı engelleyip şikâyet etmişti. Köpekperestler çocuğun hayatını kararttı” başlıklı bu haberlerde, sokak köpeklerinin neden olduğu ileri sürülen olaylar konu edilmiştir. Münferit olaylar toplanarak sokak köpeklerinin giderek güvenlik sorunu olduğu gündeme getirilmiştir, konu günceldir ve haberlerin yayınlanmasında kamusal yarar vardır.
Sokak köpeklerinin toplatılmasına karşı çıkan hayvan severleri hedef alan kurgu ve üslupla yayınlanan haberlerde sıklıkla “Köpekperestler olarak tanımlanan güruh” ve “Köpekperestlerden alçak sözler” ifadeleri kullanılmıştır. Sözlükte, Farsça kökenli ek olan PEREST: Tapan, tapınan, taparcasına seven; GÜRUH: Değersiz, aşağı görülen, küçümsenen topluluk anlamlarındadır.
Şikâyetçinin ve diğer hayvan severlerin ‘Köpekperestler’ ve ‘Güruh’ sözcükleriyle tanımlanmalarına alınması, hatta incitici ve sarsıcı bularak tepki göstermesi doğaldır. Ancak sözlük anlamları dikkate alındığında hakaret ve nefret söylemi oluşturmayan bu sözcükler haberlerde kaba ifadeler olarak kullanılmıştır. Haberlerde ve köşe yazılarında hakaret içermedikçe kaba ifadeler ve üslup kullanılmasının eleştiri ve ifade özgürlüğü kapsamında kabul edilmesi gerektiği ve etik ihlali oluşturmadığı kanaatindeyiz. Şikâyet edilen hakkında ŞİKÂYETİN YERSİZLİĞİ kararı alınmasını öneririz.
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ :
Basın Konseyi Yüksek Kurulu, 11.05.2022 tarihinde yaptığı toplantıda dosyayı görüşmüştür. Genel Sekreterlik raporunun sunumunun ardından dosyanın müzakeresine geçen Yüksek Kurul’da üyeler, şikâyete konu haberlerde etik ihlali olup olmadığı konusunda farklı görüş savunmuştur.
Söz alan üyelerden bazıları, şikâyet edilen haberlerde hayvan severlerin ve sokak hayvanlarının hedef aldığını; kullanılan ifadelerin toplumun bir kesimi için incitici hatta sarsıcı olduğunu kabul etmekle birlikte, bunun eleştiri ve ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini savunmuştur. Genel Sekreterlik raporundaki tespitlere katılan bu üyeler, gazetecinin haberlerinde kaba üslup kullanmasının başlı başına etik ihlali sayılamayacağı ve şikâyetin yersizliği kararı verilmesi görüşünü savunmuştur.
Şikâyet konusu haberlerde etik ihlali olduğu görüşündeki üyeler ise Genel Sekreterlik raporundaki tespitleri isabetli bulmamış; ‘köpekperestler’, ‘itçiler’ ve ‘alçak saldırı’ gibi ifadelerin sözlük anlamıyla değil, ısrarla tekrarlanıp hayvan severlere yönelik nefret söylemi olarak kullanıldığını savunmuştur. Aynı görüşteki üyelerden bazıları şikâyet edilen haberlerin, bazı belediyelerin yaptığı gibi sokak hayvanların toplanıp itlaf edilmesine zemin hazırlamak amacıyla yayınlandığını söylemiştir. Haberlerde, kimin tarafından yapıldığı meçhul sosyal medyadaki kışkırtıcı paylaşımların hayvan severlere atfedilerek kullanıldığına dikkati çeken üyeler, sanki hayvan severlerin tamamının aynı zihniyetteymiş algısı yaratarak onlara hakaret edilip aşağılandığını dile getirilmiştir. Şikâyet edilenin, hayvan severlere ve sokak hayvanlarına karşı toplumda tepki oluşturmak amacıyla nefret söylemiyle ağır etik ihlalinde bulunduğunu söyleyerek, ‘uyarı’ kararının yetersiz kalacağı için hakkında ‘kınama’ kararı alınmasını da talep etmiştir.
Yüksek Kurul, müzakerenin tamamlanmasının ardından yaptığı oylamada, şikâyet konusu haberlerde Basın Meslek İlkeleri’nin, “Kişileri ve kuruluşları, eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü;
“Gazeteci şiddet, nefret, zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insani değerleri incitici yayın yapamaz” şeklindeki 12’nci maddelerinin ihlal edildiğini OY ÇOKLUĞU ile saptamış; şikâyet edilen hakkında yine OY ÇOKLUĞU ile ‘UYARI’ kararı almıştır.
SONUÇ: Şikâyet edilen YENİAKİT.COM.TR Yazı İşleri Müdürü Ali İhsan Karahasanoğlu hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 4 ve 13’üncü maddelerini ihlalden OY ÇOKLUĞU ile ‘UYARI’ kararı alınmasına karar verilmiştir.
