BASIN KONSEYİ, ATV TELEVİZYONU HAKKINDAKİ ŞİKÂYETTE ‘UYARI’ KARARI VERDİ
YÜKSEK KURUL KARARI
DOSYA NO : 2022- 39
KARAR TARİHİ : 25.102022
ŞİKAYET EDEN : Tezcan Karakuş CANDAN (TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Başkanı) Konur Sokak 4/3 YENİŞEHİR / ANKARA
ŞİKAYET EDİLEN : Şefik ÇALIK (ATV Sorumlu Müdürü)
Güzeltepe Mah. Mareşal Fevzi Çakmak Cad. B Blok No:29/1/1 EYÜP- İSTANBUL
ŞİKAYET KONUSU :
ATV televizyon kanalında 5.10.2022 tarihinde ‘Liyakatsiz zorbalık’ başlığı ile ekrana getirilen Çankaya Belediye Meclisi toplantısında çıkan kavganın konu edildiği haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiği iddiasıyla şikâyette bulunulmuştur.
Şikâyetçi olan TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Tezcan Karakuş Candan, 7.10.2022 tarihinde Basın Konseyi’ne yaptığı başvuruda, söz konusu yayında kendisine gerçek dışı iddialarla suçlamada bulunulduğunu ve hakkında kamuoyunda olumsuz algı oluşturulduğunu ileri sürmüştür.
Yayında hedef gösterildiğini belirten şikâyetçi, iftiraya uğradığını, kişilik haklarına saldırıldığını ve hakaret edildiğini ileri sürerek, sorumlular hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 4, 6 ve 13’üncü maddelerini ihlalden işlem yapılmasını talep etmiştir.
UZLAŞMA ÖNERİSİ :
Şikâyet başvurusu şikâyet edilen ATV Televizyonu Sorumlu Müdürü Şefik Çalık’a, PTT aracılığı ile gönderilmiş, posta ‘alındı’ belgesi gelmiştir.
Şikâyet edilen, başvurudaki iddialara süresinde yanıt vermemiş ve taraflar arasında uzlaşma sağlanamamıştır.
GENEL SEKRETERLİK GÖRÜŞÜ :
Şikâyete konu olan haber 5.10.2022 tarihinde ATV Televizyonu haber bülteninde “Tezcan Karakuş Candan kavgası”, “CHP’den bankamatik memuruna destek” ve “Liyakatsiz zorbalık” başlıklarıyla yayınlanmıştır.
Toplam 1 dakika 49 saniye süreli haberde, şikâyetçinin Çankaya Belediyesi’ndeki memuriyetten ihraç edilmesinin Belediye Meclisi toplantısında gündeme geldiği, AK Partili bir üyenin “Aldığı maaşları iade etmeli” dediği belirtilmiştir. Aynı üyenin “Atatürk adını yaşatacağınız bir kültür merkezi inşaatını bile yıllardır bitiremediniz” sözleriyle üzerine salonun karıştığı, CHP’li üyelerin kürsüye su şişesi fırlattığı ve arbede çıktığı anlatılan haberde, şikâyetçiyi hedef alan şu ifadelere yer verilmiştir:
“Yıllarca işe gitmediği halde Çankaya Belediyesi’nden maaş alan Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Tezcan Karakuş Candan memuriyetten ihraç edilmişti.
CHP’li Çankaya Belediyesi’nde görev yaptığı süre içinde sadece 60 gün işe gittiği ortaya çıkınca da memuriyetten ihraç edilmiş, yaptığı pişkin açıklamayla pes dedirtmişti.
Kılıçdaroğlu’nun savunduğu Tezcan Karakuş Candan 7.5 yıllık memuriyetinde toplam 2 ay işe gitti ama yıllarca maaşını almaya devam etti.”
Haberde şikâyetçinin memuriyetten ihraç kararının ardından Çankaya Belediyesi’nin düzenlediği uğurlama törendeki “Bugünden itibaren 657 sayılı devlet memuru değilim. Bugünden itibaren yeminini ettiğim Mustafa Kemal’in memuruyum” sözleri ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun kendisini destekleyen açıklaması da görüntülü olarak yayınlanmıştır.
Şikâyetçi, kamu kurumu niteliğinde meslek örgütü olan Mimarlar Odası Ankara Şubesi Başkanı ve kamuoyunda tanınan bir kişidir. Oda başkanlığı ve üniversite ders vermenin yanında mimar olarak uzun yıllar görev yaptığı Çankaya Belediyesi’nde izinsiz işe gelmediği iddiasıyla memuriyetten ihraç edilmesi ve bunun Belediye Meclisi’nde AKP’li ve CHP’li üyeler arasında kavgaya neden olması haber değeri taşır, yayınlanmasında kamusal ilgi ve yarar vardır.
Şikâyetçinin ihraç kararının nasıl alındığı; soruşturma iznini Danıştay‘ın iptal etmesine rağmen İçişleri Bakanlığı’nın buna uymayıp ihraç kararını aldığı; bu kararın yargı denetimine tâbi ve değişmesi olası bir idari karar olduğu; şikâyetçinin soruşturmadaki savunmasında belediye dışındaki görevlerini idarenin ve sıralı amirlerin bilgisiyle yaptığını beyan ettiği bilgilerine haberde yer verilmemiştir.
Şikâyetçi hakkında kamuoyunda olumsuz algı yaratmaya yönelik kurgulanması habercinin eleştiri ve yorum yapma hakkını kullanması olarak değerlendirilebilir. Ancak haberdeki “Yaptığı pişkin açıklama pes dedirtmişti” ve “Yıllarca işe gitmeden maaş aldı” hüküm ifadeleri sorunludur. Haksız kazanç sağlamakla suçlanan şikâyetçi hakkında kullanılan PİŞKİN sözcüğünün Türk Dil Kurumu sözlüğündeki karşılığı “Arsızca, saygısızca davranarak işini yürüten yüzsüz kimse”, “Yeterince ve gereği gibi pişmemiş” anlamlarıdır. Haberde ilk anlamıyla kullanılmıştır.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun yöneticisinin haksız kazanç elde etmekle suçlanması mesleki kariyeri ve toplumdaki saygınlığını zedeleyeceği gibi, “Arsız, saygısız ve yüzsüz” yakıştırması da eleştiri ve ifade özgürlüğü sınırlarını aşan hakaret oluşturan ifadedir. Kamusal görev yapan ve toplumda tanınan kişiler, her ne kadar ağır ve sarsıcı eleştirilere tahammül göstermek durumunda olsalar da hakarete katlanmaları beklenemez.
Açıklanan bu nedenlerle şikâyet edilen yayında, Basın Meslek İlkeleri’nin “Kişileri ve kuruluşları eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü maddesinin ihlal edildiği kanaatindeyiz. Şikâyet edilen hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 4’üncü maddesini ihlalden ‘UYARI’ kararı alınmasını öneririz.
YÜKSEK KURUL’UN DEĞERLENDİRMESİ :
Basın Konseyi Yüksek Kurulu şikâyet başvurusunu, 25.10.2022 tarihli toplantısında görüşmüştür. Genel Sekreterlik raporunun sunumunun ardından, toplantıya katılma talebinde bulunan şikâyetçi Tezcan Karakuş Candan salona davet edilmiş ve başvurusundaki iddialarla ilgili açıklamaları dinlenmiş, Yüksek Kurul üyelerinin sorularını yanıtlamıştır.
Şikâyetçi önce Çankaya Belediyesi’ndeki memuriyeti ve İçişleri Bakanlığı’nca memuriyetten çıkarılma kararı sürecini anlatmış ve kararın hukuksuz olduğunu; memuriyetten çıkarma kararı alınabilmesi için soruşturmayı görevli olduğu kurumun (belediye) yapması gerektiğini savunmuştur. Buna uyulmadığı gibi İçişleri Bakanlığı’nın kendisi hakkında verdiği soruşturma iznini iptal eden yargı kararının da çiğnediğini ileri süren şikâyetçi, soruşturma izninin iptaline ilişkin Danıştay’ın 18.5.2022 tarihli kararını ve İçişleri Bakanlığı Yüksek Disiplin Kurulu’nun 6.9.2022 tarihinde aldığı memuriyetten çıkarma kararını Yüksek Kurul’a sunmuştur.
Üyelerin memuriyetten ihraç nedeni gösterilen ‘izinsiz işe gitmediği ve imza atmadığı’ iddiasıyla ilgili sorusuna şikâyetçi “İzinsiz ve özürsüz işe gitmemek diye bir şey söz konusu değil. Belediyede görevliyim, Anayasal kurum olan Mimarlar Odası Şube Başkanıyım. Belediye Başkanı onayı ile üniversitede de görev yapıyorum. İşyerim bana bu 3 görevi vermiş, projeler hazırlayıp uyguluyoruz. Ben proje yöneticisi olarak dışarıda da bulunuyorum. Bu nedenle işyerim bana geliş gidişte ‘imzasını aramıyorum’ diyor” yanıtını vermiştir. Cevap ve düzeltme talebinde bulunup bulunmadığı sorulunca da şikâyetçi, daha önceki gönderilen cevap ve düzeltme yazıları yayınlanmadığı için bu kez talepte bulunmadıklarını belirtmiştir.
Şikâyetçi tek merkezden verilen talimatla kendisine yönelik gerçek dışı haberler yayınlandığını, aynı manşetler atılarak linç kampanyası yürüttüğünü savunmuştur. Şikâyet edilen yayında da kendisine suç isnadında bulunulduğunu, kişilik hakları ve toplumdaki saygınlığının yanı sıra iş yaşamına ve kişilik haklarına saldırıldığını ileri süren şikâyetçi, son olarak başvurudaki taleplerini yinelemiştir.
Şikâyetçinin toplantıdan ayrılmasının ardından Yüksek Kurul dosyanın müzakeresine geçmiştir. Söz alan üyeler, şikâyet edilen yayında etik ihlali olup olmadığı konusunda farklı görüş savunmuştur. Üyeler daha çok şikâyetçiye yönelik ‘Pişkin’ sözcüğü ve hüküm ifadelerinin etik ihlali oluşturup oluşturmadığını tartışmıştır.
Yayında etik ihlali olduğu görüşünü savunan üyeler, şikâyetçiye yönelik ‘Pişkin’ sözcüğünün Türk Dil Kurumu sözlüğündeki anlamına atıfta bulunan Genel Sekreterlik görüşünü isabetli bulduklarını ifade etmiştir. Şikâyetçi hakkında ortaya atılan iddiaların, sanki kanıtlanmış gerçekmiş gibi sunulduğuna dikkat çeken üyeler, yayında ekrana getirilen ‘liyakatsiz zorbalık’ spotu ve haberde hüküm ifadeleriyle şikâyetçinin suçlu ilan edildiğini söylemiştir. Bu görüşteki üyeler yayında Genel Sekreterlik raporunda Basın Meslek İlkelerinin 4’üncü maddesinin ihlal edildiği görüşüne katıldıklarını, ancak 3’üncü madde yerine 6’ıncı maddenin ihlali yönünde karar alınmasını da talep etmiştir.
Şikâyet edilen yayında etik ihlali olmadığı görüşündeki üyeler ise yayının eleştiri ve ifade özgürlüğü sınırlarını aşılmadığını, şikâyetçiye yönelik ifadelerin suçlama ve hakaret olarak değerlendirmemesi gerektiğini savunmuştur. Bu görüşteki üyeler ‘Pişkin’ sözcüğünün gazetecilikte sıkça kullanıldığını ve muhatabı yönünden katlanılabilir eleştiri olduğunu söylemiştir.
SONUÇ :
Müzakerenin tamamlanmasının yapılan oylamada Yüksek Kurul, şikâyet edilen yanında, Basın Meslek İlkeleri’nin “Kişileri ve kuruluşları, eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü;
“Soruşturulması gazetecilik olanakları içinde bulunan haberler, soruşturulmaksızın veya doğruluğuna emin olunmaksızın yayınlanamaz” şeklindeki 6’ncı maddelerinin ihlal edildiğini OY ÇOKLUĞU ile saptamış, şikâyet edilen hakkında yine OY ÇOKLUĞU ile ‘UYARI’ kararı almıştır.
Şikâyet edilen ATV televizyonu Sorumlu Müdürü Şefik Çalık hakkında, Basın Meslek İlkeleri’nin 4 ve 6’ncı maddelerini ihlalden OY ÇOKLUĞU ile ‘UYARI’ kararı alınmasına karar verilmiştir.
