UNESCO Destekli 4. Bölgesel Basın Konseyleri Toplantısı Kuzey Makedonya’nın Ohrid Şehrinde yapıldı
Türkiye’yi Basın Konseyi’nin temsil ettiği toplantı sonunda ‘Yapay Zekanın Etik ve Şeffaf Kullanımı Deklarasyonu’ yayınlandı
UNESCO desteğiyle düzenlenen 4. Bölgesel Basın Konseyleri Toplantısı, Kuzey Makedonya’nın tarihi Ohrid şehrinde 19-20 Mayıs 2025 tarihlerinde gerçekleştirildi. İki gün süren toplantıda Türkiye’yi Basın Konseyi temsil etti.
Toplantıya Türkiye’nin yanı sıra Sırbistan, Kosova, Arnavutluk, Karadağ ve Bosna-Hersek’ten de basın konseyleri ve medya temsilcileri katılım sağladı. Bölgesel düzeyde medya etiği, basın özgürlüğü ve yapay zekâ teknolojilerinin gazetecilik üzerindeki etkileri ele alındı.
Toplantı sonunda, katılımcıların oy birliği ile oluşturulan “Medya Yapay Zekanın Etik ve Şeffaf Kullanımı” deklarasyonu yayınlandı.
Deklarasyon, katılımcılar tarafından kendi dillerine çevrilerek yayınlandı. Deklarasyonun tam metni şöyle:
GÜNEYDOĞU AVRUPA VE TÜRKİYE’DEKİ BASIN KONSEYLERİNİN BÖLGESEL DEKLARASYONU
MEDYADA YAPAY ZEKANIN ETİK VE ŞEFFAF KULLANIMI
Ohrid, 20 Mayıs 2025
ÖNSÖZ
Güney Doğu Avrupa ve Türkiye’deki basın ve medya konseylerinin temsilcileri olarak, Kuzey Makedonya’nın Ohrid kentinde, “Medya Etiği ve Haber Merkezlerinde Yapay Zekanın Sorumlu Kullanımı” konulu bölgesel toplantıda bir araya geldik.
Özellikle kriz zamanlarında ve seçim dönemlerinde kamuoyunun ilgisini çeken bilgilerin üretilmesi ve yayılmasında gazeteciliğin rolünü hatırlatarak ve bu rolün ele geçirilmesi veya çarpıtılmasının önlenmesinin çok önemli olduğunu vurguluyoruz.
Medya öz denetiminin, gazetecilik etik standartlarının uygulanmasının sağlanmasına, medya özgürlüğü alanında devlet müdahalesini en aza indirilmesine yardımcı olacağına ve medyaya dönük yargısal girişimleri azaltmaya hizmet edeceğine, kamuoyunun çıkarlarını korumada ve dijital çağda sorumlu haberciliği teşvik etmede kritik rol oynayacağına inanıyoruz.
Bölgedeki gazetecilerin güvenliğine yönelik devam eden tehditlerin farkındayız ve reklamcılık da dahil olmak üzere devlet kaynaklarının kötüye kullanılması, siyasi figürlerin medyayı ele geçirme çabaları, gazetecilere akreditasyon uygulamasının artması, medyayı damgalamak ve itibarsızlaştırmayı amaçlayan sert saldırılar ve yargı süreçlerinin kötüye kullanılması yoluyla medyanın hedef alınması gibi medya bağımsızlığına yönelik siyasi tehditlerin yeniden canlanmasından endişe duyuyoruz.
Yapay zekanın (YZ) gazetecilik, medya ve kamusal söylem üzerindeki artan etkisi malumdur. Ancak bu dönüştürücü potansiyelin, aynı zamanda etik standartlar açısından risk oluşturduğunun farkındayız.
Basın ve Medya Konseyleri, haber merkezlerinde YZ’nin etik kullanımına dönük Etik Kurallarını dönüştürme ve geliştirme çabası içindedir.
Gazetecilerin, medya profesyonellerinin ve vatandaşların, özellikle güvenilir bilgileri güvenilmez bilgilerden ayırt edebilmeleri ve değişen bilgi ortamında gezinmelerini sağlayacak yapay zeka becerileri ile donatılması acil bir ihtiyaçtır; bu profesyonel gazeteciliği desteklemeyi de sağlar.
“Bir Güven Hikayesi: Dijital Çağda Güneydoğu Avrupa ve Türkiye’de Kaliteli Gazeteciliğe Giden Yollar” Bölgesel Konferansı’nda bu deklarasyonu kabul ederek Güneydoğu Avrupa ve Türkiye’deki haber merkezlerinde yapay zeka entegrasyonuna ilişkin önemli bir adım atıyoruz.
YZ çağında gazeteciliğin sürdürülebilir finansman desteğine ihtiyacın büyüdüğünün de farkındayız. Yeni YZ modelleri ile güvenilir içeriklerden elde edilirken, sağlanan finansmanın kamu için çalışan haber medyasının eşit paylaşımla desteklenmesi için kullanılması da gerekir.
DEKLARASYONUN İLKELERİ
Yapay Zeka medyanın destekleyicisidir, medyanın yerine geçmez
YZ, gazetecileri ve haber merkezlerini desteklemek için bir araç olarak hizmet etmelidir. Ancak asla insan muhakemesinin, mesleki takdir yetkisinin veya editoryal sorumluluğun yerine kullanılmamalıdır.
Yapay Zeka Tarafından Oluşturulan İçeriğin Şeffaflığı ve Etiketlenmesi
YZ’nın medya içeriğinin oluşturulması, seçilmesi ve işlenmesinde kullanımı şeffaf ve hesap verebilir olmalıdır. Kamuoyunun, YZ’dan alınan bilgilerin ne zaman ve nasıl kullanıldığını bilme hakkı vardır, bu açıklanırken, YZ’nın haberdeki rolünün etkisi ile orantılı olmalıdır. Özellikle, YZ içeriğin sunumunu, çerçevesini veya özünü önemli ölçüde değiştirdiğinde (metin, görüntü, ses veya video biçiminde olabilir), bu durum izleyiciye açıkça belirtilmelidir. Özellikle insan tarafından oluşturulan içerikten ayrımın belirgin olmadığı durumlarda, tamamen veya kısmen YZ tarafından oluşturulan içeriğe özel dikkat gösterilmelidir. Bu tür materyaller açıkça ve görünür şekilde etiketlenmelidir. Yapay zeka tarafından üretilen içeriklerin manipülatif biçimleri, örneğin deep-fake’ler veya yapay sesler konusunda kamuoyu uyarılmalıdır. Gerekirse, bu tür uygulamaların doğası da anlatılmalı, neden yapıldığı gerekçesiyle belirtilmelidir.
Editöryal Sorumluluk ve Risk Değerlendirmesi
Medya içeriğinin nihai sorumluluğu gazetecilere ve editörlere aittir. Yapay zeka sistemlerini -özellikle seçimler, çatışmalar veya halk sağlığı krizleri gibi yüksek riskli olaylarda- devreye sokmadan önce medya kuruluşları, kamu güveni, savunmasız topluluklar ve bilgi bütünlüğü üzerindeki potansiyel etkiyi hesaba katarak hem orantılı hem de bağlam açısından hassas risk değerlendirmeleri yapmalıdır. Algoritmalar, anlamlı insan denetimi olmadan karar alma yetkisine sahip olmamalıdır
Güvenilirlik ve Gerçek Kontrolü
Yapay zeka tarafından oluşturulan veya desteklenen tüm medya içerikleri, yapay zeka kullanılmadan oluşturulan içeriklerle aynı doğrulama, doğruluk ve etik işleme standartlarına tabidir.
Medya Çoğulculuğu, Çeşitlilik ve Savunmasız Grupların Korunması
Gazeteciler, yapay zekanın ayrımcılığı, önyargıyı veya zararlı klişeleri yeniden üretebileceğini veya güçlendirebileceğini ve ayrıca çeşitli bakış açılarına ve kaynaklara erişimi kısıtlayan sözde “bilgi balonları” yaratabileceğini bilmelidir.
Yapay Zeka Kullanımında Hesap Verebilirlik ve Denetim
Medya, yapay zekanın sorumlu ve etik kullanımı için net ahlak ve meslek ilkeleri oluşturmalıdır.
Gizlilik ve Veri Koruma
Kişisel veri koruma ilkeleri, YZ’nın tüm kullanımlarında kesinlikle gözetilmelidir. Bilgilendirilmiş onay ve uygun yasal dayanak olmadan kişisel bilgilerin toplanması veya işlenmesine izin verilmez.
Eğitim ve Yapay Zeka Okuryazarlığı
Gazetecilerin, medya profesyonellerinin ve halkın yapay zekanın eleştirel anlayışı ve güvenli kullanımı konusunda eğitilmesi için sistemik desteğe ihtiyaç vardır. Yapay zeka okuryazarlığı, medya eğitiminin ve kamuoyu bilinçlendirme kampanyalarının ayrılmaz bir parçası haline gelmelidir.
Etik Çerçevenin Modernizasyonu
Yapay zeka içeriğinin etik olmayan veya manipülatif kullanımı durumlarında şikayetler ve müdahale için etkili mekanizmalar oluşturulmalıdır.
Demokrasinin Koruyucusu Olarak Medya
Medya, iktidarın kamuoyu karşısındaki bekçiliği rolünü korumalı ve yapay zeka bu demokratik işlevi desteklemek için kullanılmalıdır. Algoritmalar hesap verebilirliği, şeffaflığı ve kamu çıkarını gizlememeli, tersine güçlendirilmelidir.
SONUÇ
Yapay zekanın medya ekosisteminin giderek daha entegre bir parçası haline geldiği bir zamanda, etik, sorumlu ve şeffaf bir şekilde kullanılması zorunludur. Bu deklarasyonu imzalayan bizler, şunları taahhüt ediyoruz:
- Yeni etik zorluklar ışığında gazetecilik etiği kuralları yükseltilmelidir.
- Bölgedeki özdenetim kuruluşları ve medya dernekleri arasında işbirliğinin teşvik edilmesi ve en iyi uygulamaların paylaşılması gerekir;
- Medyada yapay zekanın sorumlu bir şekilde uygulanması için sürekli eğitim sağlanması şarttır;
- Gazeteciler, medya profesyonelleri ve vatandaşlar arasında kamuoyunun farkındalığının artırılması ve kritik yapay zeka okuryazarlığı becerilerinin artırılmasına çalışılmaladır.
Yalnızca etik, şeffaflık ve ortak bir vizyon aracılığıyla dijital çağda dayanıklı, kapsayıcı ve kamu güvenine layık bir medya sistemi inşa edebileceğimize inanıyoruz.
Regional Declaration of Press Councils in South East Europe and Türkiye
on the Ethical and Transparent Use of Artificial Intelligence in the Media
Ohrid, 20 May 2025
Preamble
We, the representatives of the press and media councils from South East Europe and Türkiye, gathered in Ohrid (North Macedonia) at the Regional meeting on Media Ethics and the Responsible Use of Artificial Intelligence in the newsrooms.
Reminding the role of journalism in producing and disseminating public interest information, especially in times of crisis and electoral period, and emphasizing the overriding importance of this role remaining free from capture or distorting influence,
Highlighting the critical role played by media self-regulation in protecting the public interest and promoting responsible reporting in the digital era, by ensuring enforcement of journalistic ethical standards, helping minimize state intervention in the field of media freedom, and serving to decrease judicial action against the media,
Recalling ongoing threats to the safety of journalists in the region and alarmed by the resurgence of political threats to media independence, such as the abuse of State resources, including advertising, efforts by political figures to capture media, withdrawal of accreditation from journalists, harsh attacks which aim to stigmatise and discredit the media, and the targeting of the media through the abuse of judicial proceedings,
Acknowledging the growing impact of artificial intelligence (AI) on journalism, the media, and public discourse,
Recognizing its transformative potential, but also the risks it poses to ethical standards, professionalism, and public trust,
Recalling the efforts made by Press and Media Councils to upgrade the Codes of Ethics to include ethical use of AI in newsrooms,
Underlining the urgency of equipping journalists, media professionals and citizens with AI skills to enable them to navigate the evolving information landscape notably by the capacity to distinguish reliable from unreliable information and support professional journalism,
Acknowledging the statement on AI integration in newsrooms of South East Europe and Turkey adopted at the Regional Conference “The Trust Story: Pathways to Quality Journalism in South East Europe and Türkiye in the Digital Age”,
Aware of the crisis of media sustainability and the need for sources of funding to support public interest journalism and news media in the age of AI, including equitable sharing of revenues generated from trusted content by AI models.
Principles of the Declaration
AI as Support, not a Substitute
Artificial intelligence (AI) should serve as a tool to support journalists and newsrooms, but never as a replacement for human judgment, professional discernment, or editorial responsibility.
Transparency and Labelling of AI-Generated Content
The use of AI in the creation, selection, or processing of media content must be transparent and accountable. The public has a right to understand when and how AI meaningfully shapes the information they receive. Disclosure should be proportionate to the impact of the AI’s role. In particular, when AI significantly alters the presentation, framing, or substance of content—whether in text, image, audio, or video form—this must be clearly communicated to the audience. Special attention must be given to content that is fully or partially generated by AI, especially where the distinction from human-created content is not obvious. Such material should be clearly and visibly labelled. Manipulative forms of AI-generated content, such as deepfakes or synthetic voices, must not be published without appropriate ethical justification, warning, and context to inform the public of their nature.
Editorial Responsibility and Risk Assessment
Ultimate responsibility for media content must rest with journalists and editors. Before deploying AI systems – especially in high-stakes contexts such as elections, conflicts or public health crises – media organisations should conduct risk assessments that are both proportionate and context-sensitive, taking into account the potential impact on public trust, vulnerable communities and information integrity.Algorithms must not hold decision-making authority without meaningful human oversight
Credibility and Fact-Checking
All media content created or supported by AI is subject to the same standards for verification, accuracy, and ethical processing as content created without the use of AI.
Media Pluralism, Diversity, and Protection of Vulnerable Groups
Journalist should be aware that AI may reproduce or reinforce discrimination, bias, or harmful stereotypes and also create so called “information bubbles” that restrict access to diverse viewpoints and sources.
Accountability and Oversight in the Use of AI
Media should establish clear internal policies and guidelines for the responsible and ethical use of AI.
Privacy and Data Protection
The principles of personal data protection must be strictly observed in all uses of AI. The collection or processing of personal information without informed consent and appropriate legal basis is not permitted.
Education and AI Literacy
Systemic support is needed for educating journalists, media professionals, and the public on critical understanding and safe use of AI. AI literacy should become an integral part of media education and public awareness campaigns.
Modernizing the Ethical Framework
Effective mechanisms should be in place for complaints and intervention in cases of unethical or manipulative use of AI content generated.
Media as Guardians of Democracy
The media should retain their role as watchdogs of power, and AI should be employed in support of this democratic function. Algorithms shoiuld reinforce—not obscure—accountability, transparency, and the public interest.
Conclusion
At a time when artificial intelligence is becoming an increasingly integrated part of the media ecosystem, it is imperative that it be used ethically, responsibly, and transparently.
We, the signatories of this Declaration, commit to:
- Upgrading journalistic codes of ethics in light of new ethical challenges;
- Fostering cooperation and sharing best practices among self-regulatory bodies and media associations across the region;
- Ensuring continuous training for the responsible application of AI in media;
- Promoting public awareness and increasing critical AI literacy skills among journalists, media professional and citizens.
We are convinced that only through ethics, transparency, and a shared vision can we build a media system that is resilient, inclusive, and worthy of public trust in the digital era.
Ohrid, 2025
