DOSYA NO : 2020- 21
KARAR TARİHİ : 17.06.2020
ŞİKAYET EDEN : 1- Meral Danış BEŞTAŞ (HDP Grup Başkan Vekili)
2- Hakkı Saruhan OLUÇ (HDP Grup Başkan Vekili)
ŞİKAYET EDİLENLER : 1- Burak DOĞAN (Yeni Şafak Gazetesi Muhabiri)
(Maltepe Mah. Fetih Cad. Cevizlibağ Yolu No: 6 Dk:4 ZEYTİNBURNU/İSTANBUL)
2- Ersin ÇELİK (Yeni Şafak Gazetesi Yazı İşleri Müdürü)
(Maltepe Mah. Fetih Cad. Cevizlibağ Yolu No: 6 Dk:4 ZEYTİNBURNU/İSTANBUL)
ŞİKAYET KONUSU :
Yeni Şafak gazetesinde 16.05. 2020 tarihinde Burak Doğan imzasıyla yayımlanan ‘HDP’li Belediye Başkanı’nın ajandasından bomba kılavuzu çıktı’ başlıklı haberin gerçek dışı ve kurgu olduğu; Yeni Şafak gazetesinin HDP’ye hasmane yayın politikası izlediği ve suç isnadında bulunup hedef gösterdiği ileri sürülerek, Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiği iddiasıyla şikayette bulunulmuştur.
HDP Grup Başkanvekilleri Meral Danış Beştaş ve Hakkı Saruhan Oluç, 21.05.2020 tarihinde Basın Konseyi’ne gönderdikleri şikayet başvurusunda özetle şu iddialara yer verilmişlerdir:
“Haberde, gözaltına alınarak yerine kayyum atanan Halkların Demokratik Partisi’nin Siirt Kurtalan İlçesi Belediye Eş Başkanı Baran Akgül’e ait olduğu ileri sürülen bir ajanda sayfasındaki notlara dayanılarak, ‘Kurtalan’daki delil kan dondurdu. Belediye Başkanı Baran Akgül’ün ajandasından bomba yapım talimatı çıktı, talimatta, elektronik ve mekanik sistemlere dair bilgiler bulunuyor’ ifadeleri kullanılmıştır. Akgül’e ait olduğu ileri sürülen ancak bunu kanıtlayabilecek tek bir bilgi, belge ve yargı kararı ortaya konulmayan bir ajanda sayfasına ait fotoğrafa da yer verilmiştir.
Halkların Demokratik Partisi Merkez Yürütme Kurulu, bu haberi aynı gün (16 Mayıs 2020) tekzip eden bir açıklama yayınlamıştır. Bu iddialar kesin dille yalanlanırken, haberde ileri sürülen ajandanın da Belediye Başkanı Baran Akgül’ün yeğeni olan ve 2009 yılında Silopi Hisar Üs Bölgesi’nde Topçu Eğitim Çavuşu olarak görev yapan Tarık Kutluk’a ait askeri eğitim notları olduğu bilgisi kamuoyuyla paylaşılmıştır.
Bu bilgi birçok basın yayın kuruluşunun haberlerine de konu olmuştur. Fakat adı geçen gazete ne partimizin açıklamasına ne de ajandanın asıl sahibine dair sayfasında hiçbir şekilde yer vermeyerek, yalan haberlerini savunmaya devam etmiştir.
Yeni Şafak Gazetesi’nin, bir askeri personelin geçmiş askeri eğitim notlarını Belediye Eş Başkanımızla ilişkilendirerek ve bunu partimize yönelik kara bir propagandaya dönüştürerek, belediye başkanımıza yapılan hukuksuz operasyona ve hukuksuz kayyım atamasına yönelik psikolojik bir zemin ve kamuoyu algısı oluşturma gayreti içerisine girdiği görülmektedir. Haberinde ileri sürdüğü unsurların gerçeklikle, doğrulukla uzaktan yakından bir ilişkisi bulunmamaktadır. Ayrıca gizlilik kararı bulunan bir dosya hakkında haber yaparak, mahkeme kararını da ihlal etmiştir.
Halkın haber alma hakkını karşılama faaliyetinden çok, Türkiye’nin üçüncü büyük partisi olan, parlamentoda 60 vekille temsil edilen anayasal bir kurum olan HDP’nin kurumsal kimliğini, yöneticilerini ve onun belediye eş başkanını açıkça hedef almış, ortada yargı kararı olmaksızın daha gözaltı aşamasındaki bir belediye başkanını kamuoyu önünde suçlu ilan ederek, basın yayın faaliyetinin ötesinde, operasyonel bir çalışma içerisinde bulunmuştur.
Adı geçen gazetenin yayınları dikkatle incelendiğinde, HDP’ye karşı hasmane bir tutum izlediği, hedef gösterdiği, nefret dili kullandığı, kişi haklarına saldırdığı, toplumsal kutuplaşmayı giderek derinleştirdiği, adeta siyasi bir operasyon merkezi gibi hareket ettiği çok açık görülecektir.”
Söz konusu haberle ilgili hukuki sürecin başlatıldığı belirtilen başvurusunda, şikayet konusu haberde HDP’li belediye başkanına iftira atıldığı, kişilik haklarına saldırıldığı ve suçlu ilan edildiği savunularak, şikayet edilen Yeni Şafak gazetesi sorumluları hakkında Basın Meslek İlkeleri’ni ihlalden kınama kararı alınması talep edilmiştir.
UZLAŞMA ÖNERİSİ :
Şikayet başvurusu, şikayet edilen haberi yazan Yeni Şafak gazetesi muhabiri Burak Doğan ve Yeni Şafak gazetesi Yazı İşleri Müdürü Ersin Çelik’e PTT ile 22.05.2020 tarihinde ulaştırılmış ve posta ‘alındı’ belgeleri gelmiştir.
Şikayet edilenler, başvurudaki iddialara süresinde yanıt vermemiş ve taraflar arasında uzlaşma sağlanamamıştır.
DEĞERLENDİRME :
Yeni Şafak gazetesinde 16.05. 2020 tarihinde Burak Doğan imzasıyla yayımlanan ‘HDP’li Belediye Başkanı’nın ajandasından bomba kılavuzu çıktı’ başlıklı haberde, HDP’li Iğdır, Siirt, Altınova (Muş), Baykan (Siirt) ve Kurtalan (Siirt) belediye eş başkanlarının PKK’ya yardımlarının saptandığı ve bu nedenle kayyum atandığı yazıldıktan sonra, “Kurtalan’daki delil kan dondurdu. Belediye Başkanı Baran Akgül’ün ajandasından bomba yapım talimatı çıktı. Talimatta elektronik ve mekanik sistemlere dair bilgiler bulunuyor” ifadeleri yer almıştır.
Haberde 5 belediyede 10 HDP’li eş başkanın gözaltına alındığı, evlerinde ve belediyelerde yapılan aramalarda PKK ile ilişkili olduklarını gösteren belgeler bulunduğuna kanıt gösterilen iki kupür de yer almıştır. Bu kupürlerden biri Baykan Belediye Başkanı Ramazan Sarsılmaz’ın, iddiaya göre KCK talimatıyla atanan eş başkan Özden Gülmez’e maaşından düzenli olarak 4000 TL vereceğinin kaydı olduğu iddia edilen ‘Eş başkanlar arasındaki anlaşma’ anlaşmadır. Diğeri ise şikayete konu olan ve ajanda yaprağına yazılı ‘Bomba anahtar sistemi’ başlıklı kupürle ilgili ise haberde ‘Deftere yazılmış’ ara başlığı altında şu ifadelere yer verilmiştir:
”Baran Akgül’ün evinde yapılan aramalarda ele geçirilen ajandada bomba yapım talimatı çıktı. El yazısı ile yazılan ‘Bombada anahtar sistemi’ başlıklı notlarda şu ifadeler yer alıyor: ‘1-Mekanik sistem, 2-Elektronik sistem, 3-Bubi tuzağı… Bomba patlaması sırasında alınan tedbir, mesafe en az 100 metredir.’ Nottaki ‘Patlama etkileri’ başlıklı bölümde ise şu maddelerin sıralandığı görüldü: Isı etkisi, Parça ektisi, Basınç etkisi… Mektup bomba katlanmaz kesinlikle…”
Haberde ele geçirilen örgütsel doküman ve yayınlar arasında en çarpıcı belge olduğu belirtilen ajandanın Kurtalan Belediye Başkanı Baran Akgül’ün adresinde bulunduğu kaydedildi. Haberin flaşındaki “Kurtalan’daki delil kan dondurdu. Belediye Başkanı Baran Akgül’ün ajandasından bomba yapım talimatı çıktı” ifadesiyle söz konusu ajandanın Akgül’e ait olduğu kesin bir bilgi olarak yer aldı.
Şikayet başvurusunda ise söz konusu ajandadaki notların gözaltına alınan Kurtalan Belediye Başkanı Baran Akgül’e ait olmadığı; ajandanın askerliğini 2009 yılında topçu eğitim çavuşu olarak yapan yeğeni Tarık Kutluk’a ait askeri eğitim notları olduğu savunulmuştur. Şikayetçiler, HDP Merkez Yürütme Kurulu’nun haberin yayınlandığı gün bununla ilgili açıklama yaptığını, bu açıklamaya diğer yayın kuruluşları yer verip haberlerini düzeltirken, şikayet edilenlerin ‘gerçek dışı ve kurgu haberde ısrar ederek HDP’nin kurumsal kimliğini, belediye başkanlarını ve yöneticilerini açıkça hedef almayı sürdürdüğünü’ savunmuşlardır.
Şikayet konusu haber, ikisi il, ikisi ilçe, biri belde olmak üzere beş yerde HDP’li başkanların terör örgütü ile ilişkileri olduğu iddiasıyla gözaltına alınmaları ve yerlerine kayyum atanmasıdır. Terör ilişkisi iddiasıyla gözaltına alma ve belediyelere kayyum atandığı gerçektir, olay günceldir. Siyasi ve hukuki sonuçları olacak bu olay kamuoyunun ilgisini çektiği için haber değeri vardır.
Haberdeki bilgiler ve kullanılan kupürlerin, HDP’li belediyelere operasyonu yapan güvenlik birimleri tarafından verildiği anlaşılmaktadır. Devletin güvenlik birimlerinin verdiği bilgi ve belgeleri gazeteci haberlerinde elbette kullanır. Resmi makamların verdiği bilgi ve belgelerin gerçek olup olmadığın araştırılmasına zaman gerek duyulmadığı bilinen bir gerçektir.
Şikayet edilen gazete zaten okur profili ve yayın politikası gereği HDP’ye karşıdır, bu partiyi ‘PKK’nın siyasal uzantısı’ gösteren siyasilerin ve resmi yetkililerin açıklamalarına yer vermekte; gazetenin köşe yazarları da genellikle bu görüşü savunmaktadır. Kanıtsız suçlama, hakaret, kişilik haklarına saldırı içermedikçe bu haber ve köşe yazıları, ifade özgürlüğü sınırlarında kabul edilmeli; gazetenin yayın politikasına ve editöryal bağımsızlığına saygı gösterilmeli; etik ihlali olarak değerlendirilmemelidir.
Gazetecinin haberlerinde gerçeğe bağlı kalması, bozmadan ve çarpıtmadan halka ulaştırması temel görevidir. Bunun için de kendisine verilen her bilginin ve belgenin doğru olmayabileceğini dikkate almak durumundadır. Onun için gazetecilikte ‘şüphe’ önemli bir kuraldır, bilgiler ve belgeler birkaç kanaldan doğrulatıldıktan sonra yayınlanır.
Somut olayımızda ise şikayet edilenlerin, devletin güvenlik birimlerinin verdiği bilgi ve belgenin doğruluğundan ‘şüphe’ duymayıp, araştırma yapmadan kullanmaları anlayışla karşılanabilir. Ancak güvenlik birimlerinin verdiği bilgi ve belgeler, yargının denetiminden geçip kesinleşene kadar birer ‘iddiadır’ ve gazetecilik etiği gereği haberde kullanılacaksa ‘iddia’ olduğunun açıkça yazılması gerekir. Şikayet edilenlerin bu kuralı ihlal edip haberde ‘Kan donduran delil’ ve ‘Ajandasından bomba yapım talimatı çıktı’ gibi kesin ifadelerle HDP’li Belediye Başkanı Baran Akgül’ü suçlu göstermişler; söz konusu ajandanın Akgül’ün değil, eğitim çavuşu olan yeğeni Tarık Kutluk’un askerlik görevi sırasındaki tuttuğu notlar olduğuna ilişkin DHP Merkez Yürütme Kurulu’nun açıklamalarına ‘iddia’ olarak dahi yer vermemişlerdir. Bu durumda şikayet edilenlerin haberde iftira niteliği taşıyan ifadelere yer vermesi; suçlamaya karşı cevap hakkı tanımaması etik ihlali olarak değerlendirilmelidir.
Başvuruda, şikayet edilenin gazetenin HDP’ye hasmane tavır takındığı, operasyon merkezi gibi çalıştığı, dosya gizlilik kararı varken haber yaparak mahkeme kararının ihlal edildiği iddia ve şikayetleri ise Basın Konseyi’nin değil, yargının görev alanında değerlendirilmelidir.
SONUÇ :
Basın Konseyi Yüksek Kurulu, pandemi nedeniyle alınan önlemler kapsamında 17.06.2020 tarihinde videokonferans yoluyla gerçekleştirdiği toplantıda şikayet dosyasını elealmıştır. Üyeler, daha önceden kendilerine ulaştırılan dosya üzerinde Genel Sekreterlik önerisini dinledikten sonra, konuyu canlı bağlantıda müzakere etmiştir.
Yüksek Kurul üyeleri öncelikle şikayet edilen HDPli Belediye Başkanı’nın ajandasından bomba kılavuzu çıktı’ başlıklı haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edilip edilmediğini tartışmıştır. Üyelerin büyük çoğunluğu, Genel Sekreterlik raporunda yer alan görüşlere katıldıklarını, ancak Basın Meslek İlkeleri’nin 4’üncü ve 16’ncı maddelerinin yanı sıra 6’ncı maddesinin ihlal edildiğini savunmuştur. İki üye ise şikayet edilenlerin habercilik yaptıklarını ve etik ihlali olmadığı yönünde görüş bildirmiştir.
Çoğunluk görüşüne göre, emniyet kaynaklarına ve devletin yetkili makamlarının sunduğu (veya onlardan elde edilen) bilgilere dayalı olarak bir haber yapıldığı zaman bile; gazeteci yine de kendi gazetecilik olanaklarını kullanarak ve imkanları nispetinde, haberleştirdiği bilgilerin doğruluğunu araştırmakla yükümlüdür. Olayda ise bu yönde hiçbir çaba olmadığı gibi; HDP tarafından yapılan açıklamalara hiçbir şekilde yer verilmemiştir. Bu nedenle, çoğunluk görüşüne göre, Basın Meslek İlkeleri’nin “Soruşturulması gazetecilik olanakları içinde bulunan haberler, soruşturulmaksızın veya doğruluğuna emin olunmaksızın yayınlanamaz” şeklindeki 6’ncı maddesi ihlal edilmiştir. Buna karşılık, azınlık görüşüne göre, devletin yetkili organları tarafından sunulan bilgi veya belge söz konusu olduğu zaman, gazeteciden bunun doğruluğunu ayrıca araştırması beklenmemelidir; bu nedenle de 6. maddenin ihlali söz konusu değildir.
Öte yandan, habere bakıldığı zaman, aslında henüz kanıtlanmamış ve suç isnadı niteliğinde olan bazı hususların ‘kesin olgu’ gibi haberleştirildiği görülmektedir. Yüksek Kurulun çoğunluğuna göre, gazetecinin yapması gereken, suç isnadı niteliğindeki bu hususların birer iddia olduğunu ve emniyet kaynaklarınca böyle yorumlandığını ve kabul edildiğini açıkça belirtmektir. Aksi durumda, ortalama bir okuyucunun, henüz yargılamaya konu olmamış ithamları, kanıtlanmış bir vakıa gibi algılaması söz konusu olacaktır. Bu kritik hususa hiç dikkat edilmediği için, Yüksek Kurul üyelerinin çoğunluğuna göre Basın Meslek İlkeleri’nin “Kişileri ve kuruluşları eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü maddesi ihlal edilmiştir.
Son olarak, HDP yetkilileri tarafından yapılan açıklamanın hiçbir şekilde haberde dikkate alınmaması temel bir hatadır. Yüksek Kurul’un yerleşik yaklaşımına göre, bir tarafın kişilik haklarını etkileyen bir iddia öne sürdüğü zaman, o kurum veya kişi buna bir cevap verdiğinde bu görüşe habere mutlaka yer verilmelidir. Her ne kadar Basın Meslek İlkeleri’nin 16.maddesinde “Basın organları yanlış yayınlardan kaynaklanan cevap ve tekzip hakkına saygı duyar” denilse de daha önce çeşitli kararlarda Yüksek Kurul tarafından kabul edildiği üzere, cevap hakkının doğması ve buna yer verilmesi için yayının esasen ‘yanlış’ olmasına da gerek yoktur. Dolayısıyla, anılan 16’ncı maddenin de ihlal edildi OY ÇOKLUĞU ile saptamıştır.
Yapılan oylamada Yüksek Kurul üyelerinin bir kısmı KINAMA yönünde oy kullanmış iseler de, çoğunluk ‘UYARI’ kararı alınmasını uygun bulmuştur.
Netice olarak Yüksek Kurul’un yaptığı müzakereler sonunda söz konusu şikayet başvurusuyla ilgili kararları şöyle oluşmuştur:
a) Başvurunun kabulüne;
b) Yeni Şafak gazetesinde yayınlanan ‘HDP’li belediye başkanının ajandasından bomba kılavuzu çıktı’ başlıklı haberle ilgili başvuruda Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiğine; şikayet edilen muhabir Burak Doğan ve yazı işleri müdürü Ersin Çelik’ in ‘UYARILMALARINA’ OY ÇOKLUĞUYLA karar verilmiştir.
İlk yorum yapan olun